Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και το Αρχείο της ΕΡΤ στα πλαίσια των εκδηλώσεων της επετείου παρουσιάζει μια σειρά αφιερωμάτων με το γενικότερο τίτλο “Μνήμες Προσφύγων”. Αποσπάσματα από σημαντικές μαρτυρίες προσφύγων που ζούσαν στη Μικρά Ασία στις αρχές του 20ου αιώνα, βιώσαν τις φρικαλεότητες της καταστροφής και τις δυσκολίες της εγκατάστασης στην Ελλάδα καθώς και υλικό μοναδικής σημασίας από το πλούσιο φωτογραφικό και ραδιοφωνικό αρχείο της ΕΡΤ. Οι πολύ σημαντικές προφορικές μαρτυρίες παραχωρήθηκαν στα πλαίσια διάφορων εκπομπών της ΕΡΤ από τη δεκαετία του 1980 έως τις αρχές του 2000.

Η τρίτη ανθολογία μαρτυριών περιστρέφεται γύρω από την άφιξη του ελληνικού στρατού στην Σμύρνη στις 15 Μαΐου 1919.

Ο βετεράνος της Μικρασιατικής Εκστρατείας Κωνσταντίνος Πολίτης θυμάται τη μέρα που έφτασε στην Σμύρνη ως εθελοντής στρατιώτης και με συγκίνηση περιγράφει την θερμή υποδοχή που επιφύλασσαν στον ελληνικό στρατό οι Έλληνες της πόλης, ’Εκπομπές που αγάπησα’’ παραγωγής 1993, του Φρέντυ Γερμανού όπου αξιοποιεί υλικό από την παλαιότερη εκπομπή του «Πορτραίτου της Πέμπτης» παραγωγής 1976-77.

Η Γραμματική Καζαντζίδη ανασύρει μνήμες από το πώς προετοίμασαν εκείνη και τους συμμαθητές της οι δάσκαλοι για να υποδεχθούν τους Έλληνες στρατιώτες. ”Παρασκήνιο’’, παραγωγής 2003, σκηνοθεσία Καλλιόπη Λεγάκη.

Η Φιλιώ Χαϊδεμένου περιγράφει την ανυπομονησία και τον υπέρμετρο ενθουσιασμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας για την άφιξη των Ελλήνων στρατιωτών στην ιδιαίτερη πατρίδα της τα Βουρλά. «Σαν παραμύθι», παραγωγής 1999, σε σενάριο-σκηνοθεσία Νίκος Παπαθανασίου.

Πρόσφυγες από την ευρύτερη περιοχή της επαρχίας Σμύρνης θυμούνται την άφιξη του ελληνικού στρατού σε πόλεις και χωριά όπως η Μενεμένη, τα Μουδανιά, η Λάμψακος, η Τροία και αλλού. ‘’Το Ρίζωμα’’, παραγωγής 1990, σενάριο-έρευνα-σκηνοθεσία Άρης Καραϊσκάκης.

Από το Αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, δύο αποσπάσματα από αφιερώματα του  Δεύτερου Προγράμματος της ΕΡΑ στη Μικρασιατική Καταστροφή.

Αρχικά, από την εκπομπή ”55 Χρόνια από την Καταστροφή”, παραγωγής 1977, σε παρουσίαση-επιμέλεια της Μαριάννας Κορομηλά. Σε αυτό μια πρόσφυγας μοιράζεται τις αναμνήσεις της από την άφιξη του ελληνικού στρατού στην Σμύρνη.

Ακόμη, από την εκπομπή ”Μνήμες από τη Μικρά Ασία-65 χρόνια από την Καταστροφή”, παραγωγής 1987, η πρόσφυγας Αρετή Μιχαηλίδου μιλά για το χωριό της, τη Γιοζγάτη Μικράς Ασίας και περιγράφει την καθημερινότητα της ελληνικής κοινότητας εκεί έως το 1922, την περίοδο που πήραν τον πατέρα της στον οθωμανικό στρατό αλλά και την σφαγή των Αρμενίων. 

Φωτογραφικό υλικό από το Αρχείο της ΕΡΤ και την Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας σχετικά με την προέλαση του ελληνικού στρατού στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας και σκηνές από την καθημερινότητα των στρατιωτών.

1 of 8

Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και το Αρχείο της ΕΡΤ στα πλαίσια των εκδηλώσεων της επετείου παρουσιάζει μια σειρά αφιερωμάτων με το γενικότερο τίτλο ‘’Μνήμες Προσφύγων’’. Αποσπάσματα από σημαντικές μαρτυρίες προσφύγων που ζούσαν στη Μικρά Ασία στις αρχές του 20ου αιώνα, βιώσαν τις φρικαλεότητες της καταστροφής και τις δυσκολίες της εγκατάστασης στην Ελλάδα καθώς και υλικό μοναδικής σημασίας από το πλούσιο φωτογραφικό και ραδιοφωνικό Αρχείο της ΕΡΤ. Οι πολύ σημαντικές προφορικές μαρτυρίες παραχωρήθηκαν στα πλαίσια διάφορων εκπομπών της ΕΡΤ από τη δεκαετία του 1980 έως τις αρχές του 2000.

Η δεύτερη ανθολογία μαρτυριών περιέχει στοιχεία για την εκπαίδευση, τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τηλεοπτικό και το Ραδιοφωνικό Αρχείο της ΕΡΤ.

Ο Νίκος Αρώνης, επίτιμος Πρόεδρος της ”Ένωσης Σμυρναίων’’ δίνει στοιχεία για τον αριθμό των σχολείων, των εκκλησιών, των μαθητών και των δασκάλων στη Μικρά Ασία και ιδιαίτερα στην Σμύρνη πριν το 1922. Από το ντοκιμαντέρ ”Μικρασιατική Καταστροφή’’, παραγωγής 1982, σενάριο-σκηνοθεσία Πόπη Αλκούλη.

Ένας πρόσφυγας από το χωριό Κριπιντζέ της Παλαιάς Εφέσσου, γεννημένος το 1891, περιγράφει το πώς τα παιδιά μάθαιναν την Ελληνική γλώσσα καθώς και τα ελληνικά μαθήματα που παρακολουθούσαν στο σχολείο του χωριού του. ”Το Ρίζωμα’’, παραγωγής 1990, σενάριο-έρευνα-σκηνοθεσία Άρης Καραϊσκάκης.

Πρόσφυγας από την Στεινίμαχο μιλά για το μυστικό σχολείο που παρακολουθούσε στο υπόγειο του σπιτιού της δασκάλας της και έπειτα αναφέρεται στην περίοδο που φοίτησε στο Ζάππειο Εκπαιδευτήριο Θηλέων της Κωνσταντινούπολης, όπου είχε συμμαθήτριες από διάφορες περιοχές που ζούσαν υπόδουλου Έλληνες (Κερασούντα, Σαμψούντα, Πόντος) αλλά και από την Ελλάδα. ”Το Ρίζωμα’’, παραγωγής 1990, σενάριο-έρευνα-σκηνοθεσία Άρης Καραϊσκάκης.

Η λαογράφος και πρόσφυγας Καλλιόπη Κολλιοπούλου-Γρίβα μιλά για την σημασία των θρησκευτικών εορτών στη ζωή και την καθημερινότητα των Μικρασιατών και περιγράφει ειδικότερα τον εορτασμό της Ανάστασης στην Αγία Φωτεινή Σμύρνης. ”Μικρασιατική Καταστροφή’’, παραγωγής 1982, σενάριο-σκηνοθεσία Πόπη Αλκούλη.

Η λογοτέχνιδα και πρόσφυγας Τατιάνα Σταύρου ανασύρει μνήμες από τον εορτασμό του Πάσχα στην ιδιαίτερη πατρίδα της το Βαφεοχώριο, προάστιο της Κωνσταντινούπολης. ”Παρασκήνιο’’, παραγωγής 1979, σκηνοθεσία Μάνος Ευστρατιάδης.

Από το Αρχείο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, ένα απόσπασμα από την εκπομπή ”55 Χρόνια από την Καταστροφή” του Δεύτερου Προγράμματος της ΕΡΑ, παραγωγής 1977, σε παρουσίαση-επιμέλεια της Μαριάννας Κορομηλά. Σε αυτό παρουσιάζονται στοιχεία για την εκπαίδευση των Ελλήνων στη Μικρά Ασία και μια πρόσφυγας μοιράζεται τις αναμνήσεις της από τη ζωή στην Σμύρνη.

Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και το Αρχείο της ΕΡΤ στα πλαίσια των εκδηλώσεων της επετείου μνήμης παρουσιάζει μια σειρά αφιερωμάτων με το γενικότερο τίτλο ‘’Μνήμες Προσφύγων’’. Αποσπάσματα από σημαντικές μαρτυρίες προσφύγων που ζούσαν στη Μικρά Ασία στις αρχές του 20ου αιώνα, βιώσαν τις φρικαλεότητες της καταστροφής και τις δυσκολίες της εγκατάστασης στην Ελλάδα καθώς και υλικό μοναδικής σημασίας από το πλούσιο φωτογραφικό και ραδιοφωνικό αρχείο της ΕΡΤ θα προβάλλονται μία φορά την εβδομάδα, αρχής γενομένης από την πρώτη Τρίτη του Αυγούστου. Οι πολύ σημαντικές προφορικές μαρτυρίες παραχωρήθηκαν στα πλαίσια διάφορων εκπομπών της ΕΡΤ από τη δεκαετία του 1980 έως τις αρχές του 2000.

Ακολουθεί η πρώτη ανθολογία μαρτυριών, μαζί με υλικό από το φωτογραφικό αρχείο της ΕΡΤ. Η πρώτη ενότητα αφορά τη ζωή και την καθημερινότητα στις Χαμένες Πατρίδες πριν από την Καταστροφή. Η Σμύρνη με το μοναδικό κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της, τα πλούσια σε γεωργικά προϊόντα περίχωρά της, τα χωριά της Μικρασιατικής ενδοχώρας και της Ανατολικής Θράκης και η ελληνική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης «ζωντανεύουν» ξανά μέσα από τις περιγραφές ανθρώπων που βίωσαν από κοντά το μεγαλείο του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Η Φιλιώ Χαϊδεμένου μιλά για τη θέση της γυναίκας στις ελληνικές κοινότητες  της Μικράς Ασίας και περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι Έλληνες εμπορεύονταν με τους Οθωμανούς τα γεωργικά τους προϊόντα. Από την σειρά «Σαν παραμύθι», παραγωγής 1999, σενάριο-σκηνοθεσία Νίκος Παπαθανασίου.

Η λαογράφος και πρόσφυγας Καλλιόπη Κολιοπούλου-Γρίβα θυμάται την κοσμοπολίτικη Σμύρνη και αναλύει τις κοινωνικές τάξεις που ζούσαν στις διάφορες συνοικίες της. Η συγγραφέας Διδώ Σωτηρίου ανασύρει μνήμες από τη ζωή στο Αϊδίνι. Σχολιάζει την αστική τάξη, την αρχιτεκτονική και την κοσμοπολίτικη ζωή της περιοχής. Ο συγγραφέας Τάσος Αθανασιάδης θυμάται πως έπαιζε με τα παιδιά του Τούρκου διοικητή. Απόσπασμα από το ιστορικό ντοκιμαντέρ ‘’Μικρασιατική Καταστροφή’’, παραγωγής 1982, σενάριο-σκηνοθεσία Πόπη Αλκούλη.

Η πρόσφυγας Ασπασία Καράμπα περιγράφει το χωριό της Τσομπανισιά στα περίχωρα της Σμύρνης. Ακόμη, θυμάται την πόλη της Σμύρνης, την αγορά, την προκυμαία και τις συγκοινωνίες της. Απόσπασμα από την σειρά ντοκιμαντέρ ‘’Πρόσφυγες’’, παραγωγής 1999, σκηνοθεσία Δέσποινα Πανταζή.

Εξίσου σημαντική ήταν η παρουσία των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη και την Ανατολική Θράκη. Η συγγραφέας Μαρία Ιορδανίδου μοιράζεται εικόνες από τον Ελληνισμό της κοσμοπολίτικης Κωνσταντινούπολης στις αρχές του 20^ου αιώνα. Απόσπασμα από την σειρά των Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη ‘’Μονόγραμμα’’, παραγωγής 1985.

Πρόσφυγας από την Ανατολική Θράκη ανασύρει μνήμες από το χωριό του Σκόπελο Ανδριανουπόλεως στην Ανατολική Θράκη. Από την σειρά ντοκιμαντέρ ‘’Πρόσφυγες’’ παραγωγής 1999, σκηνοθεσία Δέσποινα Πανταζή.

Φωτογραφικό υλικό από το Αρχείο της ΕΡΤ και την Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας με χαρακτηριστικές εικόνες από διάφορες πόλεις της Μικράς Ασίας, από σχολεία Ελλήνων και την υποδοχή του Βασιλιά Κωνσταντίνου στην Σμύρνη το 1921.

1 of 7