ΔΑΣΚΑΛΑ ΜΕ ΤΑ ΧΡΥΣΑ ΜΑΤΙΑ, Η

00:02:20:00
Μακέτα τίτλου επεισοδίου: «Το μνημόσυνο».

00:02:27:00
Στο νεκροταφείο της ΜΕΓΑΛΟΧΩΡΙΟΥ της ΛΕΣΒΟΥ. Στο μνημόσυνο των 82 Μεγαλοχωριτών πεσόντων στον πόλεμο, που έχει διοργανωθεί από την Ένωση Εφέδρων Μεγαλοχωρίου και την Προσφυγική Ένωση. Παιδιά από τη Φιλαρμονική του Δήμου Αγιάσου παίζουν ένα πένθιμο εμβατήριο, διευθύνει ο αρχιμουσικός ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΨΑΡΙΑΝΟΣ. Το ζεύγος ΣΠΑΝΟΥ (ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΟΥΚΑΚΗΣ και ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΜΑΡΙΝΟΥ), οι κόρες τους ΛΟΥΛΟΥ (ΤΑΝΙΑ ΤΣΑΝΑΚΛΙΔΟΥ) και ΑΣΠΑΣΙΑ (ΤΙΤΙΚΑ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ), ο ΛΕΩΝΗΣ (ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΕΡΤΗΣ), η ΑΔΡΙΑΝΗ (ΕΙΡΗΝΗ ΙΓΓΛΕΖΗ), οι σημαντικοί άνθρωποι του χωριού: ο δάσκαλος ΞΥΝΕΛΗΣ (ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΤΣΑΡΗΣ), ο ΓΙΑΤΡΟΣ (ΡΗΓΑΣ ΑΞΕΛΟΣ), ο τελώνης ΦΙΛΙΠΠΑΣ (ΧΡΙΣΤΟΣ ΒΑΛΑΒΑΝΙΔΗΣ), ο ελαιοβιομήχανος και σαπωνοποιός ΠΕΤΡΟΣ ΔΑΦΝΗΣ (ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΣΑΡΑΝΤΗΣ) περνούν ανάμεσα στους τάφους του νεκροταφείου.

00:03:55:00
Στο νοσοκομείο του ΕΣΚΙ ΣΕΧΗΡ. Στο θάλαμο του Σωτήρος. Μετά την εγχείρηση του ΒΡΑΝΑ (ΝΙΚΗΤΑΣ ΤΣΑΚΙΡΟΓΛΟΥ). Του έχουν κόψει το πόδι, ο ίδιος δεν το γνωρίζει. Ο ΒΡΑΝΑΣ ξαπλωμένος στο κρεβάτι του παραληρεί. Στη φαντασία του έχει την εικόνα ότι κάποιοι «που κανένας τους δεν είχε πρόσωπο» τον σήκωσαν με το στανιό να χορέψει πυρρίχιο και τον πόνεσε το πληγωμένο πόδι του. Φοβάται δε ότι μάκρυνε το εγχειρισμένο πόδι. Αυτός τον καθησυχάζει. Του εκμυστηρεύεται: «Αν κουτσαινόμουνα, δεν θα ξαναγύριζα στη γυναίκα μου. Θα γλίτωνα με το πιστόλι». Είναι η ανάμνηση του ΛΕΩΝΗ.

00:09:03:00
Στο νεκροταφείο του ΜΕΓΑΛΟΧΩΡΙΟΥ της ΛΕΣΒΟΥ. Στο μνημόσυνο των 82 Μεγαλοχωριτών πεσόντων στον πόλεμο. Κόσμος μαυροντυμένος, με νεκρικά στεφάνια και κόλλυβα, ο ΥΠΕΝΩΜΑΤΑΡΧΗΣ (ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΟΛΟΒΟΣ), μια μπάντα με παραδοσιακά όργανα, ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ και ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ της Ένωσης Εφέδρων Μεγαλοχωρίου (Π. ΠΡΑΤΣΟΣ και Μ. ΠΡΑΤΣΟΣ) ακολουθούν την πένθιμη πομπή. Στο βάθος μαυροντυμένη και η χήρα του ΒΡΑΝΑ ΣΑΠΦΩ (ΚΑΤΙΑ ΔΑΝΔΟΥΛΑΚΗ) κρατώντας μια πιατέλα με κόλλυβα. Πάνω έχει γράψει «Μια φορά κανείς πεθαίνει».

00:10:53:00
Οι μουσικοί με τα παραδοσιακά όργανα ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ (κλαρίνο), ΣΤΑΥΡΟΣ ΡΟΔΑΝΟΣ (κλαρίνο), ΧΑΡΙΛΑΟΣ (βιολί), ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΟΥΣΑΜΠΛΗΣ (σαντούρι), ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΓΡΙΤΗΣ (τύμπανο), ΚΩΣΤΑΣ ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ (τύμπανο) παίζουν. Γύρω πλήθος κόσμου.

00:12:08:00
Στο νοσοκομείο του ΕΣΚΙ ΣΕΧΗΡ. Στο θάλαμο του Σωτήρος. Μετά την εγχείρηση του ΒΡΑΝΑ (ΝΙΚΗΤΑΣ ΤΣΑΚΙΡΟΓΛΟΥ). Ο ΒΡΑΝΑΣ ξαπλωμένος στο κρεβάτι του, παραληρεί, στην καρέκλα δίπλα του ο ΛΕΩΝΗΣ. Ο ΒΡΑΝΑΣ «εξιστορεί» στον ΛΕΩΝΗ ότι τον επισκέφτηκε η γυναίκα του ΣΑΠΦΩ: «Λεωνή, σήμερα ήρθε η γυναίκα μου να με δει. [. . .]», του λέει. Ο ΛΕΩΝΗΣ του απαντά: «Καλώς τα δέχτηκες». «Θα θελήσεις να της δώσεις το κρεβάτι σου;», ρώτησε ο ΒΡΑΝΑΣ. «[. . .] Το κρεβάτι μου», απαντά ο ΛΕΩΝΗΣ, «είναι στη διάθεσή σου». Ο ΒΡΑΝΑΣ εξομολογείται στον ΛΕΩΝΗ ότι δεν τον συμπαθούσε παλαιότερα: «[. . .] Στον ουλαμό δεν σ’ αγαπούσα. Μια μέρα πέρασες έξω απ’ τη διμοιρία μας. [. . .] Στυλώθηκες όρθιος και είπες “καλημέρα παιδιά”. Εγώ γύρισα και σε κοίταξα, έτσι ψηλό από πάνω μου και ξαναγύρισα τα μάτια μου στο βιβλίο. Ξέρεις, δεν σε καλημέρισα. Το ’κανα επίτηδες για να σε προσβάλω. Εσύ όμως δεν το πρόσεξες. Αυτό με ταπείνωσε χειρότερα. Θα μου πεις, τι είν’ αυτό. Ένα τίποτα. [. . .] Με βασανίζει από τότε που είμαστε εδώ μαζί. Και τώρα που το λέω σαν να φεύγει ένα βάρος από πάνω μου. [. . .]». Αρχίζουν να ακούγονται οι ευχές από το μνημόσυνο των Μεγαλοχωριτών πεσόντων στον πόλεμο. . . Είναι η ανάμνηση του ΛΕΩΝΗ.

00:15:50:00
Στο νεκροταφείο της ΜΕΓΑΛΟΧΩΡΙΟΥ της ΛΕΣΒΟΥ. Στο μνημόσυνο των 82 Μεγαλοχωριτών πεσόντων στον πόλεμο. Στο τραπέζι κόλλυβα. Ένας παπάς διαβάζει τις ευχές του μνημοσύνου και ψάλτες. Γύρω πλήθος κόσμου. Η ΣΑΠΦΩ και ο ΛΕΩΝΗΣ δειλά ανταλλάσσουν βλέμματα. Μόλις αντιληφθεί ο ένας τον άλλο, αποστρέφουν το βλέμμα.

00:19:34:00
Στο νοσοκομείο του ΕΣΚΙ ΣΕΧΗΡ. Στο θάλαμο του Σωτήρος. Μετά την εγχείρηση του ΒΡΑΝΑ. Ο ΒΡΑΝΑΣ ξαπλωμένος στο κρεβάτι του, παραληρεί, στην καρέκλα δίπλα του ο ΛΕΩΝΗΣ. Ο ΒΡΑΝΑΣ νομίζει ότι έχει έρθει η γυναίκα του ΣΑΠΦΩ και ο πατέρας του: «[. . .] Η γυναίκα μου, η «Κοντέσσα. Κι ο πατέρας. . . [. . .] Ο Λεωνής. Ο Δρίβας ο Λεωνής. Συνάδερφος. Κουτσός κι αυτός σαν και μένα. Είν’ ο καλύτερος μου φίλος. Παραπάνω από φίλος. Παραπάνω. Αδερφός. [. . .] Σαπφώ, έλα, πες μας για το παιδί. Τι κάνει; Εεε;. . . Όχι δα!. . . Όχι δα!. . . Μίλησε!;. . . Αλήθεια;. . . Γυρεύει τον πατέρα του;. . . Τον πατέρα του. . . ». Κλαίει με λυγμούς. Ο ΛΕΩΝΗΣ τον ηρεμεί. Ο ΒΡΑΝΑΣ συνεχίζει το παραλήρημά του με τη ΣΑΠΦΩ: «Σ’ ευχαριστώ που ήρθες. . . [. . .] Ήσουνα τόσο καλή. . . Κι εγώ σ’ έκανα να τραβήξεις τόσα βάσανα. . . [. . .] Ήθελα να συρθώ στα πόδια σου, να σου φιλώ τα χέρια. . . Όμως με κρατούσε η περηφάνια σου. . . Και η δική μου. . . Αυτή, αυτή είναι που τα φαρμακώνει όλα. . . Η περηφάνια μας. . . [. . .] Σ’ αγαπούσα στα κρυφά. . . Ήμουνα κακός μαζί σου. Και με τον εαυτό μου. . . Θαρρώ πως επήγα εθελοντής για να δώσω ένα τέλος. [. . .] Συλλογίστηκα πολύ τη ζωή μας τούτα τα χρόνια που έλειπα. . . Σου ’γραφα γράμματα ερωτικά και τα ’σκιζα. . . Όμως σ’ αγαπούσα, Σαπφώ. Ποτέ δεν έπαψα να σ’ αγαπώ. Θα μπορούσα να σκοτώσω άνθρωπο για σένα. . . Το σκέφτηκα. . . Θα μπορούσα να σκοτώσω ακόμα και σένα. . . ». Ακούγεται ο λόγος του ΠΡΟΕΔΡΟΥ της Ένωσης Εφέδρων Μεγαλοχωρίου στην επιμνημόσυνη δέηση για τους Μεγαλοχωρίτες νεκρούς του πολέμου. . . Είναι η ανάμνηση του ΛΕΩΝΗ.

00:26:45:00
Στο νεκροταφείο του ΜΕΓΑΛΟΧΩΡΙΟΥ της ΛΕΣΒΟΥ. Στο μνημόσυνο των 82 Μεγαλοχωριτών πεσόντων στον πόλεμο. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ της Ένωσης Εφέδρων Μεγαλοχωρίου (Π. ΠΡΑΤΣΟΣ) διαβάζει τον επιμνημόσυνο λόγο για τους Μεγαλοχωρίτες νεκρούς.

00:27:48:00
Στο νεκροταφείο του ΜΕΓΑΛΟΧΩΡΙΟΥ της ΛΕΣΒΟΥ. Στο μνημόσυνο των 82 Μεγαλοχωριτών πεσόντων στον πόλεμο. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ και ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ (Μ. ΠΡΑΤΣΟΣ) της Ένωσης Εφέδρων Μεγαλοχωρίου διαβάζουν το προσκλητήριο των νεκρών. Κραυγές και λιποθυμίες από τις μαυροντυμένες γυναίκες. Ο ΛΕΩΝΗΣ θυμάται.

00:28:54:00
Στο νοσοκομείο του ΕΣΚΙ ΣΕΧΗΡ. Στο θάλαμο του Σωτήρος. Μετά την εγχείρηση του ΒΡΑΝΑ. Ο ΒΡΑΝΑΣ ξαπλωμένος στο κρεβάτι του, παραληρεί, στην καρέκλα δίπλα του ο ΛΕΩΝΗΣ. Ο ΒΡΑΝΑΣ ζητάει τη χάρη να δώσει το πορτοφόλι του στη γυναίκα του. «Μια ανάμνηση για το γιο μου», του λέει. Είναι η ανάμνηση του ΛΕΩΝΗ.

00:35:45:00
Στο νοσοκομείο του ΕΣΚΙ ΣΕΧΗΡ. Στο θάλαμο του Σωτήρος. Μετά την εγχείρηση του ΒΡΑΝΑ. Ο ΒΡΑΝΑΣ ξαπλωμένος στο κρεβάτι του, μισοκοιμισμένος. Ο ΛΕΩΝΗΣ τον κοιτάει περίλυπος. Ακούγεται ένα παραδοσιακό τραγούδι. Στην ανάμνηση του ΛΕΩΝΗ φαίνεται να χορεύει ο ΔΟΥΚΑΣ και ο ίδιος. Είναι η ανάμνηση του ΛΕΩΝΗ.

00:37:31:00
Στο νεκροταφείο του ΜΕΓΑΛΟΧΩΡΙΟΥ της ΛΕΣΒΟΥ. Στο μνημόσυνο των 82 Μεγαλοχωριτών πεσόντων στον πόλεμο. Η χήρα του ΒΡΑΝΑ ΣΑΠΦΩ κοιτάζει δειλά τον ΛΕΩΝΗ. Ξεκινά ο επιμνημόσυνος λόγος του δασκάλου ΞΥΝΕΛΗ (ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΤΣΑΡΗΣ). Σαν δεινός ρήτορας διαβάζει έναν ιδιαίτερα λογοτεχνικό λόγο, στον οποίο εκφράζεται η παράκληση «να μην αφήνει η πατρίδα μέσα στους πέντε δρόμους τις χήρες και τα ορφανά, κι ακόμα εκείνους που γύρισαν με την ψυχή στο στόμα», και διατυπώνει την ευχή: «κάποτε, με χρόνια με καιρούς, να μπορέσουμε να δώσουμε στους σκοτωμένους την απολύτρωση της εκδίκησης. . . ». Όταν τελείωσε ο ρήτορας, ο ΛΕΩΝΗΣ, που μέχρι τότε τον άκουγε αψήφιστα, πήρε χωρίς άδεια τον λόγο: «Μόνο η Αλήθεια και η Αγάπη έχουν τον λόγο. [. . .] Τι είν’ αυτή η πατρίδα; [. . .] Είναι οι άλλοι, όλοι οι άλλοι που έτυχε να μην πάθουν απ’ τον πόλεμο. Και κυρίως είναι αυτοί που κυβερνούν αυτόν τον τόπο. Δεν τους παρακαλούμε λοιπόν. Αυτό δεν είναι παράκληση. Είναι αξίωση. [. . .] Όσο για την ευχή, [. . .] νέα φονικά, νέες ατιμώσεις γυναικών, νέες θηριωδίες δε λυτρώνουν τους νεκρούς. Οι νεκροί δεν πίνουν αίμα! [. . .] Αν οι νεκροί μιλούσαν θα ’λεγαν τα λόγια του Χριστού. “Αγάπη. Ειρήνη”. Θα ’λεγαν: “Είστε πολλοί. Κάντε την αγάπη νόμο και βάλτε την να σας κυβερνήσει. Μόλις το θελήσετε θα γίνει”». Ο ΛΕΩΝΗΣ κατεβαίνει από το βήμα. Φεύγει τρέχοντας. Ο κόσμος τον παρακολουθούσε έκπληκτος. Η ΣΑΠΦΩ μένει σκεφτική.

00:43:05:00
Στο ατελιέ του ΛΕΩΝΗ στον πύργο των ΔΡΙΒΑ, στο ΜΕΓΑΛΟΧΩΡΙ της ΛΕΣΒΟΥ. Μετά το μνημόσυνο των 82 Μεγαλοχωριτών πεσόντων στον πόλεμο και το «λόγο» που αγανακτισμένος εκφώνησε. Ο ΛΕΩΝΗΣ στο παράθυρο, κοιτάζει. Γράφει. «Σήμερα στο μνημόσυνο ένιωσα να φουσκώνει πάλι μέσα μου ένα κύμα οργής ενάντια στη χήρα του φίλου μου ΣΤΡΑΤΗ ΒΡΑΝΑ. [. . .] Πώς μπόρεσε να βάλει πάνω στα κόλλυβα εκείνη τη φράση “Μια φορά κανείς πεθαίνει”. Να υπήρχε ένας τρόπος να βρισκόμουν εκεί κοντά της να παραφύλαγα σκυμμένος πάνω από τα μάτια της, χωρίς αυτή να το ξέρει. Να ’σκυβα να δω μέσα τους σαν μέσα σε πηγάδι, σαν τι ίσκιος να πέρασε τάχα τη στιγμή που εκφωνήθηκε τ’ όνομα του αντρός της και η μάχη που χτυπήθηκε». Μπαίνει η ΑΔΡΙΑΝΗ, τον επαινεί για την «ωραία του πράξη». Ο ΛΕΩΝΗΣ εξηγεί τη συμπεριφορά του στο μνημόσυνο: «[. . .] Όταν έχεις δει από κοντά τον πόλεμο, δεν μπορείς ν’ αντέξεις όλες αυτές τις θεατρικές πόζες πάνω σε πτώματα που βρόμισαν οι πληγές τους». «Τα ’δες τα κόλλυβά της; Διάβασες τι έγραφε πάνω; “Μια φορά κανείς πεθαίνει”», λέει για τη ΣΑΠΦΩ. Στην απορία της ΑΔΡΙΑΝΗΣ γιατί ασχολείται συνεχώς μαζί της, ο ΛΕΩΝΗΣ υπεκφεύγει λέγοντας ότι δεν μπορεί να καταλάβει.

00:45:43:00
Μαυροφορεμένες γυναίκες μοιρολογούν. Ένα παιδί κλαίει.

00:46:38:00
Τίτλοι τέλους.