ΟΡΕΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

Κωδικός Τεκμηρίου
0000048050

Τύπος ψηφιακού αρχείου
Βίντεο

Τίτλος
ΟΡΕΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
Επεισόδιο:002 ΓΟΡΤΥΝΙΑ

Χρονολογία Παραγωγής
1989

Ημερομηνία Πρώτης Προβολής

Σκοπός
ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ

Είδος
ΜΟΝΟΘΕΜΑΤΙΚΟ / ΟΧΙ-ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ

Χαρακτηρισμός
ΣΕΙΡΑ

Κατηγορία
ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ (ΙΣΤΟΡΙΚΟ, ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ)

Περίληψη

Περιγραφή Περιεχομένου
Αντικείμενο της σειράς είναι έξι ορεινοί οικισμοί: Τα ΑΓΡΑΦΑ, το ΚΡΙΚΕΛΛΟ (τέως Δήμος ΕΥΡΥΤΑΝΩΝ), τα ΚΟΝΙΤΣΟΧΩΡΙΑ, η ΓΟΡΤΥΝΙΑ, το ΖΑΓΟΡΙ και το ΠΗΛΙΟ. Σ’ όλους τους ορεινούς οικισμούς η οικονομική και κοινωνική οργάνωση, η οικιστική αντίληψη, η καθημερινή ζωή διέπονται σε γενικές γραμμές από κοινά χαρακτηριστικά. Συνεπώς, βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα φαινόμενο ιδιότυπης χωροκατανομής, όμοιων κοινωνικών σχηματισμών που ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο εμφανίζονται όλοι την ίδια ιστορική περίοδο. Το φαινόμενο του μαζικού εποικισμού του ορεινού χώρου θα πρέπει να αναζητηθεί στην περίοδο της τουρκοκρατίας. Τα απρόσιτα βουνά θα προσφέρουν ασφαλές καταφύγιο στον ελληνικό πληθυσμό, ενώ αργότερα οι αμιγώς ελληνοκρατούμενες περιοχές – κοιτίδες της εθνικής μνήμης και συνείδησης – θα πρωτοστατήσουν στην Επανάσταση του 1821. Η οικονομική και πολιτισμική ακμή αυτών των περιοχών θα διαρκέσει ως τον ύστερο 19ο αιώνα. Η ανατροπή των παραδοσιακών παραγωγικών σχέσεων και η συνακόλουθη δημιουργία ισχυρών αστικών κέντρων θα οδηγήσουν αυτά τα μέρη στο περιθώριο των εξελίξεων και στην παρακμή. Έτσι, πολιτείες διασκορπισμένες στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα αναπτύσσονται σχεδόν ταυτόχρονα, οργανώνονται σε μια παρόμοια οικιστική βάση, συγκροτούνται γύρω από ενιαίους τρόπους παραγωγής και την ίδια περίπου χρονική στιγμή γίνονται αποδέκτες βαθιών κοινωνικών μετασχηματισμών. Οι ιδιαιτερότητες, αλλά κυρίως, τα πολλά κοινά γνωρίσματα αυτών των οικισμών, οδηγούν σε διαφορετικές προσεγγίσεις που αφενός αναδεικνύουν τις ιδιομορφίες κάθε χώρου και αφετέρου διαπιστώνουν τους κοινούς τόπους. Έτσι, αλλού το βάρος επικεντρώνεται στην οικιστική και αρχιτεκτονική μορφή ενός οικισμού, αλλού στα οικονομικά χαρακτηριστικά ενώ άλλοτε εξετάζει τις ιστορικές συνθήκες και άλλοτε το φυσικό και δομημένο περιβάλλον. Ιστορικά, ο ορεινός χώρος θα διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο στη διατήρηση της εθνικής συνείδησης κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Παράλληλα, οι περίφημοι Κλέφτες «από τους οικισμούς αυτούς προήλθαν και αποτέλεσαν την έκφραση ενός έντονου φιλελευθερισμού που απλώθηκε σ’ όλο τον ελληνικό χώρο, από τη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ως την ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ» (ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ, Ιστορία του Ελληνικού ‘Εθνους). Στο οικονομικό επίπεδο, κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι η συνύπαρξη γεωργικής, κτηνοτροφικής και βιοτεχνικής παραγωγής στα πλαίσια του οίκου (οικογένεια) που εξασφάλιζε ποικιλία προϊόντων διατροφής και ένδυσης. Η διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος, χωρίς ν’ αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερης μέριμνας, εξασφαλίζεται χάρη στη μη εντατική εκμετάλλευση των αγρών, τις εναλλασσόμενες καλλιέργειες. Η μορφολογία του εδάφους καθορίζει τον πολεοδομικό χαρακτήρα του χωριού. Η πέτρα και το ξύλο από τα παρακείμενα δάση προσφέρουν τα οικοδομικά υλικά. Οι πλατείες των χωριών είναι ταυτόχρονα χώροι κοινωνικών εκδηλώσεων, διοικητικά και θρησκευτικά κέντρα, τόποι εμπορικών ανταλλαγών. Γεφύρια, καλντερίμια, λιθόχτιστα μονοπάτια μαρτυρούν τους «ιστορικούς δρόμους» του χθες. Το τσελιγκάτο αποτελούσε τον πλέον διαδεδομένο τύπο κοινωνικής οργάνωσης. Ένα άθροισμα οικογενειών που το σύνολό τους αποτελούσε μια ενδογαμική κοινότητα, οικονομικά αυτάρκη, με καθορισμένους τους ρόλους των μελών της και με αυστηρή εσωτερική ιεραρχία. Η μετανάστευση δημιούργησε βαθύ ρήγμα σ’ αυτό τον τύπο οργάνωσης και τον οδήγησε βαθμιαία στην εξαφάνιση. Ο πληθυσμός των ορεινών οικισμών, αμιγώς ελληνικός άφησε άριστα δείγματα της λαϊκής έκφρασης και τέχνης. Πρέπει να τονιστεί «πως εκεί στα βουνά με αυτονομία και ελεύθερη εξέλιξη, αναπτύχθηκε ένας παραδοσιακός πολιτισμός, άθικτος από την παρουσία των Τούρκων»: (ΛΟΥΚΑΤΟΣ, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους). Προσωπικές μαρτυρίες, λογοτεχνικά κείμενα, εντυπώσεις περιηγητών, μνήμες και παραμυθίες, οράματα και ακούσματα συνθέτουν ή και συμπληρώνουν το υλικό της σειράς. ΓΟΡΤΥΝΙΑ Ο εποικισμός της ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ, που παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο επεισόδιο, όπως και όλου του ορεινού χώρου, θα λάβει μεγάλες διαστάσεις την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όπου το ελληνικό στοιχείο θ’ αναζητήσει καταφύγιο στα βουνά. Η έλλειψη καλλιεργήσιμης έκτασης θα οδηγήσει τους κατοίκους στην κτηνοτροφία και τη βιοτεχνία. Οι μπαρουξήδες της ΔΗΜΗΤΣΑΝΑΣ, οι Λαγκαδινοί χτίστες, οι αργυροχρυσοχόοι της ΣΤΕΜΝΙΤΣΑΣ και γενικά ένα πλήθος βιοτεχνικών δραστηριοτήτων έρχονται να καλύψουν το κενό που αφήνουν οι ελάχιστες ευκαιρίες απασχόλησης στο γεωργικό τομέα. Η διαβίωση του ελληνικού στοιχείου στην περιοχή κάτω από συνθήκες σχεδόν απόλυτης ελευθερίας, θα ευνοήσει την οργάνωση αυτοδιοικούμενων κοινοτήτων και θα επιτρέψει την απρόσκοπτη λειτουργία μοναστηριών, σχολών και βιβλιοθηκών που συνέβαλαν σημαντικά στη διατήρηση της εθνικής μνήμης και συνείδησης. Αποτέλεσμα όλων αυτών υπήρξε ο σημαντικός ρόλος που διαδραμάτισε η ΓΟΡΤΥΝΙΑ στην Επανάσταση του 1821.

Ανάλυση Περιεχομένου

Θεματική Κατηγορία

Θεματικοί Όροι

Αναφορές

Γεωγραφικός Προσδιορισμός

Γλώσσα Περιεχομένου
ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Δημιουργός
Παραγωγή: ΕΡΤ ΑΕ Εκτέλεση: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ ΕΠΕ

Συντελεστές
Αφηγητής: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής παραγωγής: ΠΑΝΟΣ ΜΠΟΥΡΝΙΑΣ Ήχος: ΝΤΙΝΟΣ ΚΙΤΤΟΥ Μιξάζ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΙΡΗΣ Μοντάζ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΗΛΙΟΥ Φωτογραφία: ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΒΑΡΙΓΟΣ Σενάριο – σκηνοθεσία: ΘΑΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ Εκτέλεση παραγωγής: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ ΕΠΕ

Σχετικά Θέματα

Δικαιώματα
ΕΡΤ ΑΕ

Διάρκεια
00:28:38:06

Φυσικά – Τεχνικά Χαρακτηριστικά
Πρωτότυπο Μέσο: ΦΙΛΜ Εικόνα: ΕΓΧΡΩΜΗ, 4:3 Ηχος: ΜΟΝΟΦΩΝΙΚΟΣ

Χρηματοδότηση Ψηφιοποίησης/Τεκμηρίωσης
ΕΡΤ ΑΕ

Τελευταία Ενημέρωση
31/10/2009