ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

00:00:00:00 Τίτλοι έναρξης. 00:01:25:00 Τίτλος επεισοδίου: «Η γυναίκα στην Αντίσταση». 00:01:30:00 Φωτογραφικό υλικό με γυναίκες, νέες και γηραιότερες, σε διάφορες δραστηριότητες. Ακούγεται το παραδοσιακό τραγούδι «Η νεραντζούλα». Αρχίζει τη διήγησή της η ΕΛΕΝΗ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ, μέλος συμβουλίου περιοχής της ΕΠΟΝ Πελοποννήσου. 00:03:47:00 Η ΕΛΕΝΗ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ μιλά για τον τόπο που γεννήθηκε και έζησε στα παιδικά της χρόνια, τα Κόκκινα Λουριά έξω από το Γύθειο Λακωνίας, και μιλά επικριτικά για τις κυριαρχούσες συνήθειες και τις κληρονομημένες προκαταλήψεις. Μιλά για το «αίσθημα προσωρινότητας» που έτρεφε σε σχέση με τον τόπο της και για τη μόνιμη τάση «φυγής» που ένιωθε. 00:04:25:00 Φωτογραφικό υλικό με αντάρτες. Η ΕΛΕΝΗ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ αναφέρεται στην έναρξη του πολέμου, που τη βρήκε στο χωριό της μαθήτρια Γυμνασίου, στην έλευση στο χωριό της των πρώτων αντάρτικων ομάδων-και αργότερα οργανωμένων τμημάτων-και των «Διαφωτιστών», και στη συμμετοχή των συντοπιτών της στην Εθνική Αντίσταση, των «Αηγιώργηδων», όπως τους ονομάζει. 00:04:55:00 Φιλμ αρχείου με πολεμικά αεροπλάνα πάνω από το Αιγαίο Πέλαγος. Ο αφηγητής αναφέρεται στις γυναίκες που συνόδευαν τους άνδρες, τα αδέρφια, τους γιους και τους πατεράδες τους στον Αγώνα. Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στη Mάχη της Κρήτης (Μάιος 1941), στην οποία οι γυναίκες έλαβαν ενεργό μέρος. Αρχίζει τη διήγησή της η ΜΑΡΙΑ ΜΑΥΡΙΓΙΑΝΝΑΚΗ, μέλος Νομαρχιακής Επιτροπής Χανίων της Εθνικής Αλληλεγγύης. 00:05:46:00 Η ΜΑΡΙΑ ΜΑΥΡΙΓΙΑΝΝΑΚΗ αναφέρεται στη συμμετοχή των γυναικών στη μάχη της Κρήτης, αναφέρει δε ότι στο Σέλινο στην Κάνδανο της Κρήτης, οι γυναίκες έλαβαν μέρος στη μάχη. 00:06:02:00 Φιλμ αρχείου με πολεμικές σκηνές από τη μάχη της Κρήτης (Μάιος 1941). 00:06:42:00 Φωτογραφία της ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗ (ΛΕΒΕΝΤΟΚΑΤΕΡΙΝΗΣ), από το χωριό Φουρναί (Φουρνές) Χανίων, καθώς ο αφηγητής αναφέρεται στην περίπτωση της γυναίκας που ήταν ξακουστή σε όλη την Κρήτη για τη συνεισφορά της στον Αγώνα. 00:06:49:00 Ο πατέρας ΧΑΡΙΤΟΣ ΜΑΥΡΟΓΕΝΗΣ, ιερέας του χωριού Φουρναί. διαβάζει τα ονόματα ανδρών (ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΝΑΡΑΚΗΣ, ΣΤΑΥΡΟΣ ΡΙΚΑΚΗΣ, ΜΙΧΑΗΛ ΦΡΑΓΓΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΚΛΙΚΑΚΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΛΠΑΚΗΣ), που ήρθαν σε σύσκεψη κατά τη μάχη της Κρήτης, και τελευταία αναφέρει την ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗ (εμβόλιμη φωτογραφία). Ο πατέρας ΧΑΡΙΤΟΣ ΜΑΥΡΟΓΕΝΗΣ αναφέρεται στην τόλμη που επέδειξε η ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗ, που οπλίστηκε με ένα γερμανικό όπλο που βρήκε, δίνοντας το έναυσμα και στους άνδρες να οπλιστούν και να πολεμήσουν για τον τόπο τους. Παρεμβάλλεται φιλμ αρχείου με πολεμικές σκηνές από τη μάχη της Κρήτης. 00:08:00:00 Φιλμ αρχείου με γερμανικά οχήματα να διέρχονται από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα, με κτήρια που κυματίζει η γερμανική σημαία και φωτογραφικό υλικό από τον Παρθενώνα επί Κατοχής. Η αφηγήτρια αναφέρεται στις γυναίκες διαφόρων πόλεων της κατεχόμενης Ελλάδας που οργανώνονται ταχύτατα και πύκνωναν τις τάξεις των οργανώσεων της Εθνικής Αντίστασης, και στην ίδρυση της αμιγώς γυναικείας εθνικοαπελευθερωτικής οργάνωσης Λεύτερη Νέα, τον Ιούνιο του 1942, που αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα εντός του καλοκαιριού και του φθινοπώρου του χρόνου αυτού. 00:08:38:00 Άρθρο της εφημερίδας «Η Φωνή της Νέας» που εξέδιδε η οργάνωση Λεύτερη Νέα, που αναφέρεται κυρίως στα συσσίτια, των οποίων η παροχή είχε διακοπεί και επισημαίνεται η ανάγκη επαναφοράς τους. 00:08:43:00 Φωτογραφικό υλικό με νέους και νέες της εποχής και φιλμ αρχείου με οχήματα του κατακτητή στους δρόμους της Αθήνας. Η αφηγήτρια αναφέρεται στους προγραμματικούς σκοπούς της γυναικείας οργάνωσης Λεύτερη Νέα: «[…] να ελευθερώσει πραγματικά τα κορίτσια από τον ζυγό και από την πείνα, να τα ελευθερώσει από την αμορφωσιά, να τα κάνει ανεξάρτητους και ζωντανούς ανθρώπους, ικανούς να σταθούν στη ζωή μέσα στις συνθήκες της ξενικής κατοχής, παλεύοντας στο πλευρό του ΕΑΜ Νέων για το διώξιμο του ξένου κατακτητή […]». 00:09:06:00 Φωτογραφία της ΦΩΦΗΣ ΛΑΖΑΡΟΥ, στελέχους της οργάνωσης Λεύτερη Νέα. Η ΛΑΖΑΡΟΥ μιλά για την ταχύτατη πύκνωση των τάξεων της οργάνωσης από νέες κοπέλες, «το πρώτο σχολείο γυναικείας χειραφέτησης της Ελληνίδας», όπως το χαρακτηρίζει, καθώς σε αυτήν εντάχθηκαν πολλές νέες της εποχής (τον Φεβρουάριο του 1943 τα μέλη της αριθμούσαν περισσότερες από 7. 000 σε Αθήνα και Πειραιά). Αναφέρεται ειδικά στο ζήτημα της γυναικείας χειραφέτησης, που εκφραζόταν και με την πρωτοβουλία να γράφουν συνθήματα στους τοίχους και να μοιράζουν προκηρύξεις και οι νέες κοπέλες, συνήθεια πρωτοφανής για την εποχή. Μιλά για τις έννοιες «πρωτοβουλία», «ευθύνη», «εμπιστοσύνη» και «αυτοπεποίθηση», που καλλιέργησε στον νεανικό γυναικείο πληθυσμό η οργάνωση. Παρεμβάλλεται φωτογραφία με νέους και νέες σε διαδήλωση, στην οποία κυριαρχεί το σύνθημα «Λαέ, ποιος σ’ άφησε δυο μέρες χωρίς ψωμί; Ο Ιατρίδης» 00:11:15:00 Φωτογραφία με νέες να πρωτοστατούν σε διαδηλώσεις κατά του κατακτητή. Ο αφηγητής αναφέρεται στη συμμετοχή των γυναικών στις διαδηλώσεις της εποχής. Πολλές νέες θα χάσουν και τη ζωή τους από τη συμμετοχή τους στην Αντίσταση, συμπληρώνει. 00:11:53:00 Φωτογραφίες-πορτρέτα νέων γυναικών που έλαβαν μέρος στην Εθνική Αντίσταση. 00:12:13:00 Φωτογραφία με νέες της ΠΕΑΝ (Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζομένων Νέων), που σχηματίζουν με τα σώματά τους τα αρχικά της οργάνωσης στην οποία ανήκουν. Ο αφηγητής κάνει τη σχετική αναφορά και μιλά για τη δράση της οργάνωσης, που διέθετε αμιγώς Γυναικείο Τμήμα, από τις αρχές του 1942. 00:12:28:00 Φωτογραφικό υλικό με μέλη της ΠΕΑΝ. Ο αφηγητής αναφέρεται στη δράση του Γυναικείου Τμήματος της οργάνωσης, το οποίο ανέδειξε πολλές κοπέλες σε σημαίνοντα στελέχη του αγώνα της Εθνικής Αντίστασης. 00:12:52:00 Η ΚΑΙΤΗ ΔΕΣΥΛΛΑ-ΧΑΛΙΚΙΑ, υπεύθυνη Γυναικείου Τμήματος της ΠΕΑΝ Αχαρνών, αναφέρεται στην ίδρυση του Γυναικείου Τμήματος της ΠΕΑΝ, στις αρχές του 1942, και στην υπεύθυνη του Τμήματος δικηγόρο ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ. Αναφέρεται στους τρόπους λειτουργίας της οργάνωσης, με τις υπεύθυνες ανά περιφέρεια, ανά σχολεία, ανά πανεπιστημιακές Σχολές, και στις δραστηριότητες των γυναικών-μελών: γράψιμο στους τοίχους, διανομή της παράνομης εφημερίδας της οργάνωσης «Δόξα» και του Δελτίου του BBC, μαζική συμμετοχή στις διαδηλώσεις, παροχή βοήθειας σε οικογένειες θυμάτων πολέμου μέσω εράνων. 00:14:09:00 Φωτογραφία με μέλη της γυναικείας οργάνωσης της ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλήνια Οργάνωση Νέων). 00:14:17:00 Το έντυπο «Νέα Γενιά», όργανο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ. Δύο πρωτοσέλιδα φύλλα, ημερομηνιών 17 Νοεμβρίου 1941 και 30 Ιουνίου 1943, αντίστοιχα. 00:14:28:00 Φωτογραφικό υλικό μελών της ΕΠΟΝ, μεταξύ άλλων εικονίζονται τα γυναικεία μέλη της. Ο αφηγητής αναφέρεται στον «αλληλοσεβασμό» των δύο φύλων που αναπτύσσεται μεταξύ των μελών της οργάνωσης. 00:14:58:00 Χαρακτικά από το λεύκωμα της ΕΠΟΝ, με νέους, άνδρες και γυναίκες, της εν λόγω οργάνωσης, καθώς ο αφηγητής αναφέρεται στο πνεύμα συντροφικότητας, αλληλοσεβασμού και ισότητας των δύο φύλων, που καλλιεργούσε αλλά ταυτόχρονα επέβαλε το καταστατικό. 00:15:12:00 Φιλμ αρχείου με αντάρτες που επιστρέφουν από το βουνό και τους υποδέχονται γυναίκες προσφέροντάς τους κρασί. Η αφηγήτρια αναφέρεται στη συμμετοχή της γυναίκας της υπαίθρου στην Εθνική Αντίσταση, που συνδέεται με την ανάπτυξη του αντάρτικου κινήματος και τη δημιουργία των απελευθερωμένων ελληνικών περιοχών. 00:15:35:00 Φωτογραφικό υλικό από τις δραστηριότητες των γυναικών κατά την Εθνική Αντίσταση. Η αφηγήτρια αναφέρεται στις νέες υπηρεσίες της γυναίκας: μεταφορά πυρομαχικών και τροφίμων, μετάδοση πληροφοριών και μηνυμάτων, νοσοκομειακές υπηρεσίες. Αναφέρεται και στην υπερνίκηση των προκαταλήψεων που κυριαρχούσαν, προκειμένου να συμμετάσχουν στον Αγώνα, στη δυστοκία συνεννόησης με τις παλαιότερες γενιές γυναικών, στην ανάγκη διαφώτισης, ενώ κάνει σύντομη αναφορά στην οργάνωση Εθνική Αλληλεγγύη, τον «Ερυθρό Σταυρό της Εθνικής Αντίστασης». 00:16:49:00 Η ΤΟΥΛΑ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, μέλος του Συμβουλίου της ΕΠΟΝ Πελοποννήσου, αναφέρεται σε περιστατικό επίκρισης που της έγινε από ηλικιωμένη γυναίκα χωριού της Λακωνίας, επειδή συμμετείχε στην Αντίσταση, για την ακρίβεια επειδή «τριγυρνά στους δρόμους» και επειδή κάτι τέτοιο θεωρείτο ντροπή για μια κοπέλα! Παρεμβάλλονται μία φωτογραφία ηλικιωμένης και μία αντίστοιχη νέας γυναίκας. 00:18:30:00 Πλάνα σε επιτύμβια στήλη προς τιμήν των 25 Λακώνων ΕΑΜιτών εκτελεσμένων στις 3 Αυγούστου 1944 και εστίαση στην επιγραφή, στο ανάγλυφο και στο προσκλητήριο των νεκρών. Μεταξύ των πεσόντων ήταν 5 γυναίκες. Ο αφηγητής κάνει ιδιαίτερη μνεία στην περίπτωση της ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ του ΝΙΚΟΛΑΟΥ, γνωστής ως «Η μάνα του αντάρτη», από το χωριό Βασαράς Λακωνίας. 00:18:53:00 Πλάνα από το σπίτι της ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ στα Βέλλια, στην οποία αποδόθηκε το προσωνύμιο «Η μάνα του αντάρτη», από το ομώνυμο τραγούδι που έγραψε γι’ αυτήν ο ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΑΧΑΙΡΑΣ. Ο αφηγητής αναφέρεται στη ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ, υπεύθυνη της οργάνωσης Εθνική Αλληλεγγύη του χωριού της και στην εκτέλεσή της, τον Αύγουστο του 1944. 00:19:28:00 Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ, γιος της ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ, γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής ΕΠΟΝ Λακωνίας, αναφέρεται στην «αδάμαστη» προσωπικότητα της μητέρας του. Αναφέρει ότι επιχείρησε αποτυχημένα να καταταγεί εθελόντρια στα Τάγματα του Παύλου Μελά το 1904, όταν ήταν 22-23 ετών. 00:20:34:00 Πλάνα από τον τόπο καταγωγής της ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ. Ο αφηγητής αναφέρεται στο περιστατικό που στάθηκε αφορμή να συμμετάσχει στην Εθνική Αντίσταση η ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ-που ήταν η εξαφάνιση του γιου της ΔΗΜΗΤΡΗ, μαζί με φίλους του. [Ο γιος της δεν της είχε εξηγήσει τον λόγο της απουσίας του που ήταν η επαφή με αντιστασιακή οργάνωση]. 00:20:54:00 Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ αναφέρεται στην εξήγηση που έδωσε στη μητέρα του σχετικά με τον λόγο της απουσίας του (την αναζήτηση επαφής με αντιστασιακή οργάνωση). Όταν εκείνη έμαθε την πραγματική αιτία της απουσίας του, του έδωσε την ευχή της και συντάχθηκε κι εκείνη, οργανώνοντας τις γυναίκες του χωριού και πρόσφερε τις υπηρεσίες της στον Αγώνα. Αναφέρεται και στη σκωπτική διάθεση του πατέρα του, που έλεγε «ότι δεν παντρεύτηκε γυναίκα, αλλά την Αλληλεγγύη». 00:22:04:00 Χαρακτικό με διαδήλωση της οργάνωσης Εθνική Αλληλεγγύη, που εστιάζει σε μια γυναίκα που έχει στην αγκαλιά το παιδί της. 00:22:15:00 Φωτογραφικό υλικό με μέλη αντιστασιακών οργανώσεων στις οποίες συμμετέχουν και γυναίκες. Η ΕΛΕΝΗ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ αναφέρεται στις έννοιες «αλληλεγγύη» και «ισοτιμία» που απέκτησαν νέο περιεχόμενο μεταξύ των μελών των οργανώσεων-είχαν γίνει τρόπος ζωής και άγραφο δίκαιο. Αναφέρεται και στο ερώτημα που της τέθηκε από φεμινίστρια (της μη αντιστασιακής γενιάς), που, όταν την ρώτησε για τη γνώμη της για δικαίωμα ψήφου των γυναικών, εκείνη απάντησε ότι ή ίδια είχε ψηφίσει άπειρες φορές πριν αυτό κατοχυρωθεί επισήμως, υπονοώντας την ισοτιμία που της είχε αποδοθεί με τη συμμετοχή της στην Αντίσταση. 00:23:59:00 Φωτογραφία με γυναίκα μεταξύ άλλων μελών αντιστασιακής ομάδας. 00:24:04:00 Προμετωπίδα της εφημερίδας «Γυναικεία Δράση», όργανο του Εθνικού Απελευθερωτικού Αγώνα και το φύλλο της εφημερίδας, ημερομηνίας 24 Μαΐου 1943. Η αφηγήτρια αναφέρεται στην ένοπλη συμμετοχή των γυναικών στην Εθνική Αντίσταση. 00:24:19:00 Γερμανική έκθεση στην οποία αναφέρεται η ένοπλη συμμετοχή ανύπανδρων νεαρών γυναικών, ηλικίας 20-30 ετών. Η αφηγήτρια κάνει τις σχετικές αναφορές. 00:24:34:00 Φωτογραφικό υλικό με γυναίκες στην Αντίσταση. Η αφηγήτρια εστιάζει στις ειδικότητές τους: τυφεκιοφόροι, χειρίστριες πυροβόλων κ. ά. , ενώ ο αφηγητής στη συνέχεια αναφέρεται στις ξεχωριστές διμοιρίες και λόχους γυναικών που στην πορεία της Αντίστασης συστήνονται. Ο αφηγητής επίσης υπογραμμίζει τις δυσκολίες να υπερνικηθούν οι κυριαρχούσες προκαταλήψεις της εποχής. 00:25:11:00 Η ΜΑΡΙΑ ΜΠΕΪΚΟΥ, καπετάνιος της Υποδειγματικής Διμοιρίας Γυναικών της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, αναφέρεται στην άδεια από τους γονείς τους, με την οποία έπρεπε να πιστοποιηθούν οι νέες κοπέλες, προκειμένου να καταταγούν στα σώματα του ΕΛΑΣ. Αναφέρεται, στο πολύ συχνά, ανυπέρβλητο αυτό εμπόδιο. 00:25:45:00 Φωτογραφία με γυναίκα τυφεκιοφόρο. Η αφηγήτρια αναφέρεται στη Σχολή Αξιωματικών του ΕΛΑΣ, στο χωριό Ρεντίνα Καρδίτσας, όπου μαθήτευαν οι γυναίκες που θα ενταχθούν κατόπιν και επισήμως στην ένοπλη Εθνική Αντίσταση. 00:25:58:00 Η ΛΙΖΑ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗ-ΣΩΖΟΠΟΥΛΟΥ, διοικητής Υποδειγματικής Διμοιρίας Γυναικών της 9ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, αναφέρεται στην ημερομηνία 23 Φεβρουαρίου 1944, στα πρώτα δηλαδή γενέθλια της ΕΠΟΝ που ταυτίζεται με την επέτειο εισαγωγής της στην 9η Μεραρχία στην Υποδειγματική Διμοιρία της ΕΠΟΝ. Αναφέρει ότι την επόμενη μέρα εισήχθη στη Σχολή Αξιωματικών του ΕΛΑΣ, στη Ρεντίνα Καρδίτσας, όπου μεταξύ των 350 ανδρών συμμαθητών της ήταν για πρώτη φορά δύο κοπέλες. Παρεμβάλλεται φωτογραφία της. 00:26:31:00 Φωτογραφικό υλικό από τη Σχολή Αξιωματικών του ΕΛΑΣ. Βαθμιαία, περισσότερες κοπέλες φοιτούν στη σχολή αξιωματικών με εξαιρετικές επιδόσεις και στα μαθήματα και στις σκληρές ασκήσεις. . 00:26:59:00 Η ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΑΛΗΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, διοικητής της Υποδειγματικής Διμοιρίας Γυναικών της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, μιλά για τις εμπειρίες από τη Σχολή Αξιωματικών του ΕΛΑΣ, στην επιβαλλόμενη πειθαρχία, στην υποχρεωτική στρατιωτική εκπαίδευση (χρήση και αξιοποίηση όλων των όπλων, θεωρία και ασκήσεις μάχης, «πολιτικά μαθήματα»), αλλά και στην ψυχαγωγία και στις εκπολιτιστικές και «διαφωτιστικές» δραστηριότητές τους. Παρεμβάλλεται φωτογραφικό υλικό με γυναίκες στην Αντίσταση. 00:28:20:00 Φωτογραφικό υλικό με άνδρες και γυναίκες αντάρτες. Ο αφηγητής αναφέρεται στην εμπιστοσύνη που έπρεπε να κερδηθεί μεταξύ των ανδρών και των γυναικών αγωνιστών και στην επιβεβλημένη αυστηρότητα στις σχέσεις των δύο φύλων. 00:28:36:00 Η ΜΑΡΙΑ ΜΠΕΪΚΟΥ μιλά για τον άγραφο κανόνα που είχε θεσπισθεί μεταξύ των γυναικών να μη συνάψουν οποιαδήποτε άλλη σχέση πέρα από συναδελφική με το άλλο φύλο, πέραν της ήδη αντίστοιχης εντολής από το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, του οποίου η παράβαση επέσυρε αποχώρηση από τη διμοιρία-για την αποφυγή μάλιστα προκλήσεων οι γυναίκες κυκλοφορούσαν με «κοτσίδες». Μιλά επίσης και για το «διαφωτιστικό» και εκπολιτιστικό έργο των γυναικών της ένοπλης Εθνικής Αντίστασης. Παρεμβάλλεται σχετικό φωτογραφικό υλικό. 00:30:10:00 Η ΠΛΟΥΣΙΑ ΛΙΑΚΑΤΑ, υπεύθυνη πολιτιστικού της Υποδειγματικής Διμοιρίας Γυναικών της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, μιλά για τις αυτοσχέδιες θεατρικές, μουσικές και χορευτικές παραστάσεις που οργάνωναν στην επαρχία οι γυναίκες αντάρτισσες και για τη θερμή ανταπόκριση του κόσμου. Επισημαίνει την υποχρεωτική εκμάθηση των αντάρτικων τραγουδιών και θυμάται τις πανηγυρικές εκδηλώσεις μετά την Απελευθέρωση, κατά τη μεγάλη παρέλαση της Λαμίας. Παρεμβάλλεται σχετικό φωτογραφικό υλικό. 00:31:48:00 Φωτογραφικό υλικό με γυναίκες αντάρτισσες. Ο αφηγητής αναφέρεται στην περίπτωση της ΜΑΙΡΗΣ ΠΑΠΑΗΛΙΟΥ (ΘΥΕΛΛΑΣ), που αναδείχθηκε σε ηγετική μορφή της Εθνικής Αντίστασης. Η ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΗΛΙΟΥ σκοτώθηκε κατά τα Δεκεμβριανά. 00:32:09:00 Η ΜΑΡΙΑ ΜΠΕΪΚΟΥ αναφέρεται με εγκωμιαστικά λόγια στη ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΗΛΙΟΥ (ΘΥΕΛΛΑ) η οποία είχε πάρει όπλο και παντελόνι από Γερμανό. Το «μπλε» παντελόνι το φορούσε συνέχεια (αν και ήταν υποχρεωμένη να φορά τη χακί στολή της), ώστε έφτασε στο σημείο να λάβει ειδική άδεια από τον ΑΡΗ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ, για να της επιτραπεί να το φοράει. Με το παντελόνι μάλιστα αυτό σκοτώθηκε. 00:32:57:00 Φωτογραφικό υλικό με γυναίκες αντάρτισσες του ΕΔΕΣ, οργάνωση στην οποία δεν υπήρχαν ιδιαίτερα γυναικεία τμήματα, αλλά υπήρχε συμμετοχή γυναικών. Ο αφηγητής κάνει τις σχετικές αναφορές. 00:33:29:00 Φωτογραφικό υλικό που βρέθηκε στα γερμανικά αρχεία που αναφέρονται στην κατεχόμενη Ελλάδα. Ο αφηγητής αναφέρεται στις γυναίκες που εκτελούσαν επικίνδυνες αποστολές και σε μια αγνώστου ταυτότητας γυναίκα που βρέθηκε από Γερμανούς με Έλληνα συνεργάτη τους, να φέρει πιστόλια και σφαίρες στο ταγάρι της. . 00:34:06:00 Το Εμπειρίκειο Ίδρυμα, γυναικεία φυλακή τα χρόνια της Κατοχής, σε φωτογραφίες και πλάνα. Η αφηγήτρια αναφέρεται στις γυναίκες που φυλακίστηκαν εκεί, αλλά και σε άλλα στρατόπεδα για την αντιστασιακή δράση τους κατά την ταραγμένη αυτή περίοδο: Ανάμεσά τους οι ηθοποιοί ΑΣΠΑΣΙΑ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ και ΚΑΙΤΗ ΝΤΙΡΙΝΤΑΟΥΑ, η τραγουδίστρια ΔΑΝΑΗ ΣΤΡΑΤΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, το στέλεχος της ΠΕΑΝ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΠΕΣΣΗ, η γλύπτρια ΤΟΥΛΑ ΜΑΡΑ-ΜΙΧΑΛΑΚΕΑ κ. ά. 00:34:34:00 Φωτογραφία της ΤΟΥΛΑΣ ΜΑΡΑ-ΜΙΧΑΛΑΚΕΑ, μέλους της Λεύτερης Νέας, και στη συνέχεια η ίδια μιλά για τα πέτρινα χρόνια της φυλάκισής της στο Εμπειρίκειο Ίδρυμα από το 1943, για τη συμμετοχή της στο ΕΑΜ. Μιλά για το πλήθος των κρατούμενων νησιωτισσών γυναικών, για το ήρεμο κλίμα σε τέτοιο βαθμό «που δεν σκεφτόσουνα ότι ήσουν σε φυλακή», για την εκδήλωση τον Μάρτιο με την επιτυχία της ματαίωσης της αποστολής εργατών στη Γερμανία, για την άφιξη των ΕΠΟΝιτισσών γυναικών, για τη συμπαράσταση του κόσμου. Παρεμβάλλονται πλάνα από το Εμπειρίκειο Ίδρυμα. 00:37:36:00 Φιλμ αρχείου με εκτελεσμένες νεκρές άταφες γυναίκες που έζησαν σε στρατόπεδα της Γερμανίας. Οι τρομακτικές σκηνές κινηματογραφήθηκαν από τα συμμαχικά στρατεύματα, όταν έφθασαν εκεί. 00:38:43:00 Η ΕΥΓΕΝΙΑ ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ, μέλος του ΕΑΜ Ηθοποιών, κρατούμενη στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ράβενσμπρουκ της Γερμανίας, αναφέρεται στη μεταφορά της στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, ένα ταξίδι που κράτησε δεκατέσσερις μέρες και που στην πορεία του επιβιβάστηκαν και άλλες γυναίκες από το Στρατόπεδο του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη. Μιλά για το «νούμερο» στο μανίκι της, για τις 100. 000 γυναίκες που εξοντώθηκαν, για την επί σαρανταήμερο εκεί παραμονή της, για τις επιβεβλημένες αγγαρείες, για το άλλο στρατόπεδο στο οποίο τη μετέφεραν για τη «σαρδελοποίηση» της σε μια παράγκα μαζί με άλλες 2. 000 γυναίκες. 00:41:45:00 Φωτογραφία με γυναίκες σε γερμανικά κρεματόρια συγκέντρωσης και η επιγραφή στα γερμανικά στην είσοδο των κρεματορίων, που αναφέρεται στο καθήκον του ανθρώπου να πλένεται και εικόνες από το εσωτερικό των κρεματορίων αυτών. Ο αφηγητής «παραθέτει» μεταφρασμένη την επιγραφή. «η καθαριότητα είναι καθήκον», «μην ξεχνάτε να πλένετε τα χέρια σας» 00:42:12:00 Η ΕΥΓΕΝΙΑ ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ συνεχίζει τη διήγησή της, αναφερόμενη στο επιβεβλημένο σταμάτημα της περιόδου που είχε σαν αποτέλεσμα άλλες να γίνουν στείρες (40%) και άλλες να πάθουν σοβαρές ασθένειες. . 00:42:44:00 Φιλμ αρχείου από τα γερμανικά κρεματόρια με άταφα σώματα. . 00:43:22:00 Η ΕΥΓΕΝΙΑ ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ αναφέρεται στην απαγόρευση να συντάξουν έστω και μία επιστολή στους δικούς τους ανθρώπους, αλλά και στο κλίμα σύμπνοιας και αλληλοβοήθειας που είχε καλλιεργηθεί ανάμεσά τους. Αναφέρεται ειδικά στη συγκρατούμενή της ΒΑΓΓΕΛΙΩ ΡΗΓΟΥ, που τρελάθηκε και οδηγήθηκε στο κρεματόριο, για το σαμποτάζ στο εργοστάσιο διακυβεύοντας τη ζωή τους, για το δέλεαρ ενός πριμ το οποίο δεν δόθηκε ποτέ. 00:45:08:00 Φωτογραφία της ΙΟΥΛΙΑΣ ΜΠΙΜΠΑ, αγωνίστριας της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιζομένων Νέων (ΠΕΑΝ), η οποία συμμετείχε συνδέθηκε στην ανατίναξη των γραφείων της φασιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ στην Αθήνα. Η ΜΠΙΜΠΑ εκτελέστηκε σε γερμανικό στρατόπεδο. 00:45:21:00 Το τελευταίο σημείωμα της ΙΟΥΛΙΑΣ ΜΠΙΜΠΑ προς την Άννα, να της στείλει αναγκαία πράγματα «γιατί θα μας στείλουν εξορία». 00:45:27:00 Ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ, μέλος της ΠΕΑΝ, μιλά με εγκωμιαστικά λόγια για την Σαμιώτισα ΙΟΥΛΙΑ ΜΠΙΜΠΑ, για την αφορμή της γνωριμίας τους μέσω της ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΜΠΕΣΣΗ, στο σπίτι της οποίας φυλάσσονταν τα εκρηκτικά για την ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ. Η ΜΠΙΜΠΑ, γνωρίζοντας την πιθανότητα εφόδου στο σπίτι της ΜΠΕΣΣΗ, με δική της πρωτοβουλία άρπαξε και έκρυψε τα πυρομαχικά στο δικό της το σπίτι στο Κουκάκι. 00:46:39:00 Η ΚΑΙΤΗ ΔΕΣΥΛΛΑ-ΧΑΛΙΚΙΑ αναφέρεται στη συμμετοχή της ΙΟΥΛΙΑΣ ΜΠΙΜΠΑ στην ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ, μεταφέροντας μία βόμβα μέσα σε μία τσάντα και περιμένοντας, με κίνδυνο της ζωής της, επί τρεις ώρες. Συνεχίζει λέγοντάς ότι, όταν συνελήφθη εκείνη και τα άλλα μέλη της ΠΕΑΝ τον Σεπτέμβριο του 1942, όχι μόνον δεν μαρτύρησε τους συναγωνιστές της, αλλά ανέλαβε την ευθύνη της φύλαξης των εκρηκτικών, σώζοντας τη ζωή της ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΜΠΕΣΣΗ, που φύλασσε προηγουμένως τις εκρηκτικές ύλες για την εν λόγω επιχείρηση. 00:47:27:00 Φωτογραφικό υλικό με τη ΛΕΛΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ, ηγετική μορφή της γυναικείας Εθνικής Αντίστασης. Η αφηγήτρια αναφέρεται στο πλούσιο αγωνιστικό της έργο: με αντιστασιακή δράση από το 1941, ταγμένη στην υπηρεσία περίθαλψης και φυγάδευσης στη Μέση Ανατολή Βρετανών αιχμαλώτων, ηγέτιδα της ομάδας πληροφοριών Μπουμπουλίνα (παρεμβάλλονται σχετικά διαγράμματα της οργάνωσης), θανατώθηκε στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου στις 5 Σεπτεμβρίου 1944. 00:48:29:00 Φωτογραφία του στελέχους του ΚΚΕ από την προπολεμική περίοδο ΗΛΕΚΤΡΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ, που βρήκε μαρτυρικό θάνατο. 00:48:42:00 Φωτογραφία της συγγραφέως ΔΙΔΟΥΣ ΣΩΤΗΡΙΟΥ. Στη συνέχεια η ΣΩΤΗΡΙΟΥ, συναγωνίστρια της ΗΛΕΚΤΡΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ, μιλά για την τελευταία, αναφερόμενη στη γνωριμία τους το 1934 και στη συνάντησή τους έναν χρόνο αργότερα στο Παρίσι στο Παγκόσμιο Συνέδριο Γυναικών. Μιλά για τον ήπιο, επιεική και αισιόδοξο χαρακτήρα της, για τις «σπαρτιατικές» της συνήθειες, για τη φυγή από την οικογενειακή εστία στα 17 της χρόνια. 00:49:45:00 Η ΦΩΦΗ ΛΑΖΑΡΟΥ αναφέρεται στο γυναικείο κίνημα που οραματιζόταν η ΗΛΕΚΤΡΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ, που πρέσβευε την ισοτιμία της γυναίκας μέσα στην οικογένεια (παρεμβάλλεται φωτογραφία γυναίκας που κρατά παιδί στην αγκαλιά). Παρεμβάλλεται και η φωτογραφία της ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ, ενώ ακούγεται η ΛΑΖΑΡΟΥ να παραθέτει τη στιχομυθία της ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ με τους βασανιστές της: «Πώς λέγεσαι;», «Ελληνίδα. », «Πού κατοικείς;» «Στην Ελλάδα. » «Τι δουλειά κάνεις;» «Υπηρετώ τον ελληνικό λαό. ». 00:51:35:00 Πλάνα και φωτογραφικό υλικό από την οδό Ελπίδος (σήμερα οδός ΗΛΕΚΤΡΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ), όπου οδηγήθηκε η ΗΛΕΚΤΡΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ, μετά τη σύλληψή της στις 25 Ιουλίου 1944, και υποβλήθηκε σε φρικτά βασανιστήρια μέχρι θανάτου. 00:52:02:00 Η συγγραφέας ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ αναφέρεται στα φριχτά βασανιστήρια που υποβλήθηκε η ΗΛΕΚΤΡΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ, βασισμένη στα πορίσματα του ιατροδικαστή ΚΑΨΑΣΚΗ. Αναφέρεται στην ενσωμάτωση της ΗΛΕΚΤΡΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ στην «εθνική μας μυθολογία». 00:53:17:00 Φωτογραφίες γυναικών που μαρτύρησαν για την αντιστασιακή τους δράση. Η αφηγήτρια κάνει τις σχετικές αναφορές. 00:53:38:00 Φωτογραφία με διαδήλωση γυναικών του ΕΑΜ Γυναικών Νέας Ιωνίας, που κρατούν πανό σχετικό με τη χειραφέτηση της γυναίκας και την κατοχύρωση των δικαιωμάτων της. 00:53:57:00 Φωτογραφικό υλικό με γυναίκες να ψηφίζουν. Η αφηγήτρια αναφέρεται σε σχετικά άρθρα της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Αντίστασης (ΠΕΕΑ), που κατοχυρώνουν το δικαίωμα ψήφου των γυναικών από 18 ετών και άνω στις εκλογές του Εθνικού Συμβουλίου και στις ίσες αποδοχές γυναικών και ανδρών στον εργασιακό χώρο. 00:54:09:00 Η ΦΩΦΗ ΛΑΖΑΡΟΥ μιλά για τις προκαταλήψεις που υπερπηδήθηκαν με τη σταδιακή είσοδο των γυναικών στον αγώνα της Εθνικής Αντίστασης και στην ισότιμη συμμετοχή τους στην κοινωνία. 00:54:35:00 Η ΕΛΕΝΗ ΚΑΜΟΥΛΑΚΟΥ μιλά για τον σεβασμό αλλά και τον αυτοσεβασμό που κέρδισαν οι γυναίκες έκτοτε-«πολιτικά υποκείμενα» και μιλάει για το νέο «φανέρωμα» της τοπικής «κοινωνίας» του χωριού της κατά τους χρόνους της Αντίστασης. 00:55:18:00 Η ΦΩΦΗ ΛΑΖΑΡΟΥ αναφέρεται στην de facto αναγνώριση της ισοτιμίας των γυναικών από τη συμμετοχή τους στον αγώνα της Εθνικής Αντίστασης. 00:55:46:00 Φωτογραφικό υλικό με γυναικείες μορφές του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. 00:57:21:00 Τίτλοι τέλους.