Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και το Αρχείο της ΕΡΤ στα πλαίσια των εκδηλώσεων μνήμης της επετείου παρουσιάζει μια σειρά αφιερωμάτων με το γενικότερο τίτλο ‘’Μνήμες Προσφύγων’’. Αποσπάσματα από σημαντικές μαρτυρίες προσφύγων που ζούσαν στη Μικρά Ασία στις αρχές του 20ου αιώνα, βιώσαν τις φρικαλεότητες της καταστροφής και τις δυσκολίες της εγκατάστασης στην Ελλάδα καθώς και υλικό μοναδικής σημασίας από το πλούσιο φωτογραφικό και ραδιοφωνικό αρχείο της ΕΡΤ. Οι πολύ σημαντικές προφορικές μαρτυρίες παραχωρήθηκαν στα πλαίσια διάφορων εκπομπών της ΕΡΤ από τη δεκαετία του 1980 έως τις αρχές του 2000.
Στην ένατη και τελευταία ανθολογία μαρτυριών συγκεντρώνονται μαρτυρίες για τη διατήρηση της μουσικής παράδοσης των προσφύγων και την συμβολή τους στην πολιτιστική ζωή της Ελλάδας αλλά και για την κουζίνα της Μικράς Ασίας και τη γενικότερη συμβολή των προσφύγων στον ελληνικό πολιτισμό.
Η Δόμνα Σαμίου αναφέρεται στη μικρασιατική καταγωγή της, την ιδιαίτερη αγάπη της για τις Χαμένες Πατρίδες και ερμηνεύει ένα τραγούδι από το Βανδίρι της Μικράς Ασίας, τόπο καταγωγής της μητέρας της. ”Μουσικό οδοιπορικό με τη Δόμνα Σαμίου”, παραγωγή 1982, σκηνοθεσία Φώτος Λαμπρινός.
Η Δόμνα Σαμίου επισκέπτεται το Κέντρο Μικρασιατικών Μελετών ”Μέλπω Μελιέ” και συνομιλεί με το μουσικολόγο και συνεργάτη του κέντρου, για το πως συλλέχθηκαν τα διάφορα μικρασιατικά τραγούδια. Ειδική αναφορά κάνουν στην Ιωνία και την περιφέρεια της Σμύρνης και σε δύο τραγουδιστές, τον Στέφο Ξεπαστό από τα Βουρλά και την Ειρήνη Μπογιατζή από τις Φώκαιες. Μερικά δείγματα από αυτή τη μουσική προβάλλονται στην εκπομπή, συγκεκριμένα ένα τραγούδι ηχογραφημένο το 1930 από τον Στέφο Ξεπαστό. ”Μουσικό οδοιπορικό με τη Δόμνα Σαμίου”, παραγωγή 1982, σκηνοθεσία Φώτος Λαμπρινός.
Πρόσφυγες δεύτερης και τρίτης γενιάς από την Κύζικο Μικράς Ασίας οι οποίοι μετοίκησαν στη Νέα Αρτάκη Χαλκίδας διατηρούν τη μουσική παράδοση των Μικρασιατών γονιών τους, περιγράφουν πως οι δικοί τους γλεντούσαν στις προσφυγικές σκηνές τους και επιχειρείται μια σύντομη ιστορική αναδρομή στην καταγωγή των ”αμανέδων”, ανατολίτικου τραγουδιού. ”Ελληνική μουσική παράδοση”, παραγωγής 1997, σκηνοθεσία Μίλλυ Γιαννακάκη.
Ο σκηνοθέτης Κώστας Φέρρης εξηγεί πως αναμείχθηκαν οι πρόσφυγες στη Δραπετσώνα με τους ”μάγκες” του Πειραιά και δημιούργησαν τα ρεμπέτικα τραγούδια μέσα από την ανάμειξη με τα σμυρναίικα και τα ”μάγκικα” τραγούδια. ”Ριμέϊκ”, παραγωγής 2008, έρευνα-αρχισυνταξία-παρουσίαση Ρένα Θεολογίδου.
Αναφορά σε σημαντικούς λογοτέχνες με καταγωγή από τη Μικρά Ασία οι οποίοι στο έργο τους κατέγραψαν τη ζωή στις Χαμένες Πατρίδες και την Καταστροφή. Ο συγγραφέας Τάσος Αθανασιάδης περιγράφει πως απεικόνισε την αστική ζωή της ιδιαίτερης πατρίδας του στο Σαλιχλί του Αϊβαλιού, στο έργο του “Τα παιδιά της Νιόβης”, αφού συγκέντρωσε μαρτυρίες από συγγενικά και φιλικά πρόσωπα που είχαν περισσότερες αναμνήσεις από τη Μικρά Ασία. ”Το Ρίζωμα”, παραγωγής 1992, σενάριο-σκηνοθεσία Άρης Καραϊσκάκης.
Η λαογράφος και συγγραφέας Σούλα Μπόζη μιλά για τα χαρακτηριστικά της μικρασιάτικης κουζίνας, τις ομοιότητες και τις διαφορές της με την πολίτικη κουζίνα και ξεχωρίζει κάποιες συνταγές. ”Αλάτι της γης”, παραγωγής 2020, σκηνοθεσία Μανώλης Φιλαΐτης.
